اثر روش‌های خاک‌ورزی و مدیریت بقایا‌ی‌ گیاهی برهدایت هیدرولیکی غیر اشباع خاک در تناوب گندم – ذرت

چکیده: سابقه و هدف: خاک مهمترین عامل تولید محصولات کشاورزی است. عملیات خاک‌ورزی با تاثیر بر ویژگی‌های خاک بر عملکرد محصول موثر است. روشهای شخم نفوذ آب به خاک را تغییر می‌دهند. افزودن بقایا به خاک، سبب بهبود نفوذپذیری خاک به آب می‌شود. در خاک‌ورزی محدود پایداری خاکدانه‌ها و شدت نفوذ آب به خاک بیشتر از روش شخم مرسوم است. عدم مدیریت صحیح ماده آلی و خاک‌ورزی شدید، سبب فشردگی خاک‌های کشاورزی ایران شده است. لذا تغییر روش خاک‌ورزی از روش‌های مرسوم به روش‌های حفاظتی اجتناب ناپذیر است. خاک‌‌ورزی حفاظتی سبب بهبود ساختمان خاک، افزایش راندمان آب و کاهش هزینة تولید می‌‌شود. هدف این پژوهش ارزیابی اثر مدیریت بقایای گیاهی و روش‌های خاک‌ورزی بر میزان هدایت هیدرولیکی نزدیک به اشباع خاک[K(ψ)]، در تناوب گندم-ذرت در منطقه نیمه خشک جنوب ایران در استان فارس بود. مواد و روش‌ها: تیمار‌های تحقیق شامل دو نوع مدیریت بقایای گیاهی (شامل حفظ بقایای عمودی و حذف تمام بقایا ) به عنوان فاکتور اصلی و سه روش خاک‌ورزی: خاک‌ورزی مرسوم(CT)، کم خاک‌ورزی(MT) و بدون خاک‌ورزی(NT) به عنوان فاکتور فرعی به صورت آزمایش کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار به صورت مزرعه‌ای انجام شد. K(ψ) به وسیله دستگاه نفوذ‌سنج مکشی در مکش‌های صفر، 2، 4، 8، 10 و 15سانتی‌متر در شش تکرار ( در دو نقطه از هرکرت) اندازه گیری شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد در هر دو خاک پس از کشت اول (گندم) و کشت دوم (ذرت) با کاهش مکش اعمال شده،K(ψ) به طور معنی داری افزایش یافت. میزان این افزایش در مکش صفر در مقایسه با مکش 15/0 متر، در خاک کشت اول و دوم به ترتیب 655 و 420 درصد بود. اثر روش‌های شخم بر میزانK(ψ) در خاک گندم و ذرت معنی‌دار بود(pنتیجه گیری: کاهش تردد ماشین‌آلات در روش‌های حفاظتی سبب افزایش خلل و فرج درشت در مقایسه با روش‌های مرسوم شد. در هر دو کشت خلل و فرج درشت نقش بارزتری ازخلل و فرج ریز در انتقال آّب در خاک داشتند. کاهش عملیات خاک ورزی و حفظ بقایای گیاهی سبب کاهش هدایت هیدرولیکی نزدیک به اشباع خاک شد. محصول ذرت در مقایسه با گندم اثراث تخریبی بیشتری بر ساختمان خاک داشت.